σοβχόζ

Μεγάλες κρατικές επιχειρήσεις στο σύστημα της· σοσιαλιστικής αγροτικής οικονομίας της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. Τα πρώτα σ. ιδρύθηκαν στα δημευμένα αγροκτήματα των τσιφλικάδων (1918). Σύμφωνα με τον Λένιν, σκοπός των σ. ήταν να δείξουν παραστατικά στους αγρότες τα πλεονεκτήματα της παραγωγής που στηρίζεται στην κοινωνική ιδιοκτησία. Στα σ. όλα τα μέσα παραγωγής, καθώς και τα προϊόντα που παράγονται ανήκουν στο κράτος. Σε σύγκριση με τα κολχόζ, τα σ. έχουν μεγαλύτερο επίπεδο κοινωνικοποίησης της παραγωγής και γι’ αυτό κατέχουν την πρώτη θέση στη σοσιαλιστική αγροτική οικονομία. Από τα πρώτα χρόνια της σοβιετικής εξουσίας, όταν το κράτος δεν είχε τη δυνατότητα να εφοδιάσει τα σ. με τρακτέρ και γεωργικές μηχανές, φάνηκε ο μεγάλος ρόλος των σ. στη βελτίωση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Η σημασία των σ. στην αγροτική οικονομία της πρώην Σοβιετικής Ένωσης αυξάνονταν όσο προχωρούσε η βελτίωση των συνθηκών εκμηχανισμού της παραγωγής. Το σοβιετικό κράτος διάθεσε σημαντικά κονδύλια για την οικοδόμηση στα σ. κατοικιών, παραγωγικών κτισμάτων και κτίριων εξυπηρέτησης των εργαζόμενων. Στα ακαλλιέργητα εδάφη της Ουκρανίας, του Β. Καύκασου, της Σιβηρίας, του Καζαχστάν και σε άλλες περιοχές, ιδρύθηκαν μεγάλα σ. παραγωγής σιτηρών, εμπορεύσιμων προϊόντων και κτηνοτροφίας. Στα 1940 αποτελούσαν σημαντική δύναμη στην αγροτική οικονομία της χώρας. Στα χρόνια του μεγάλου πατριωτικού πόλεμου, οι εργαζόμενοι στα σ., μαζί με τους αγρότες των κολχόζ, εξασφάλισαν τον εφοδιασμό του στρατού και του πληθυσμού με τρόφιμα και πρώτες ύλες. Παρά τις καταστροφές που προξένησε στα σ. ο πόλεμος, κατόρθωσαν να αποκαταστήσουν γρήγορα το προπολεμικό επίπεδο της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Για την καλύτερη αξιοποίηση των μέσων παραγωγής και τη διευκόλυνση της διεύθυνσης, το κάθε σ. διαιρείται σε τμήματα ή αγροκτήματα. Όλα τα σ. έχουν οικονομική αυτοτέλεια. Η αμοιβή των εργατών γίνεται με βάση την απόδοση τους. Για την εκπλήρωση της αποστολής τους, τα σ. συγκεντρώνουν την προσοχή τους στην αύξηση της συγκομιδής των καλλιεργειών, των ζώων που εκτρέφουν, της παραγωγικότητας της εργασίας και στη μείωση του κόστους των προϊόντων. Μεγάλη σημασία έχει και η πολύ στενή ειδίκευση των σ., πράγμα που επιτρέπει την καλύτερη αξιοποίηση της γης και των τεχνικών μέσων και συντελεί στη μείωση του κόστους των προϊόντων. Τα σ. ουσιαστικά καταργήθηκαν μετά τη διάλυση της Ε.Σ.Σ.Δ. και τις σημαντικές αλλαγές στην οικονομία των χωρών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.

* * *

το, Ν

άκλ. μεγάλη κρατική αγροτική επιχείρηση στην πρώην ΕΣΣΔ οργανωμένη κατά τα βιομηχανικά πρότυπα για εξειδικευμένη παραγωγή μεγάλης κλίμακας.

[ΕΤΥΜΟΛ. < αγγλ. sovkhoz < ρωσ. sov(etskoe) khoz(yaĭstvo) «σοβιετικό νοικοκυριό»].